Maria Luisa S. Defante-Gibraltar

Malip-ot nga Sugilanon/Maikling Kuwento

Si Marset, ang Manunulat

 
 “AY por dios nga pangabuhi ini, huo!” siling ni Marset nga daw mahibi. Kagab-i pa nga gusto niya magsulat pero indi siya makatigayon kay ginasamong sia ni Cesar nga iya bana. Nagasaku nga maghulid na sila sa kama. Amo na tani ato ang kahigayunan nga masugdan na niya ang iya matahum nga nobela nga sululaton tungod nagakatulog na si Naknak, ang bugtong nga anak nila ni Cesar. Kag malinong nga gab-i nga may paugsaron nga bulan.
            “Cesar, kasabad sa imo. Antes kita kaslon, nahibal-an mo na ang huyog ko sa pagsulat. Nangako ka sadto nga kon gusto ko ang magsulat, indi mo ako pagsamungon,” pamasol ni Marset.
            “Sweetheart, ginausikan naton ang katahum sang gab-i. Indi ka dapat magpakuribong didto sa imo hulot-sululatan. Angay sa imo romansahon subong,” rason sang bana nga indi mapunggan. Wala sing mahimu si Marset. Nadala sia sa kainit sang bana kag nagbagang ang iya balatyagon. Makaligad ang pila ka tion, mahamuok na ang katulugon ni Cesar. Gusto pa tani ni Marset nga magbangon kag magsulat sang nahuman na nga plot sa iya painuino apang gindaog sia sang kakapoy sa bag-o lang nila nga pagsambuwa sang bana. Isa pa indi sia makahalin sa kama kay ginakup-an sia ni Cesar.
            “Mabug-at man ang loko nga ini hukson kay daw tuko,” kumod sang manunulat nga daw ginaduyan naman sa katuluyhon. Makalipas ang pila ka oras...
            “Mars, Mars, bugtaw anay,” pamukaw sang bana sa asawa nga nahahuokan.
            “A-ano bala? Indi ka magsiling nga ma-second time kita. Bag-o pa lang gani, a,” langod ni Marset nga padayon ang pagpiyong sang mga mata.
            “Ano nga ma-second time man? Sin-o nga mga Luis kag Aristeo, kag Edmundo ang ginalangod mo sa imo katulugon? Sin-o ina sila?” pamangkot sang bana.
            Nakamudlat sang iya mga mata si Marset. Nagpanumdum sia anay. “Ngaa napamangkot mo ina?” usisa sini sa bana nga nagamudlo ang mga mata.
            “Ina ang mga ngalan nga ginasulit-sulit mo sambit sa imo katulugon. Maayo ba! Wala mo gid masambiti ang ngalan ko pero ang mga pilato nga ato amo pa ang gindamgo mo. Sin-o bala ina sila kay paniruhon ko!” sing-al sang bana.
            Nakaharakhak si Marset.
            “Tiruha didto kon maigu mo sila. Wala ka gid lang pusil pro,” siling ni Marset nga gintuduhan na gid ang pagkadlaw. “Nahibal-an mo na gid nga manunulat ang asawa mo, matingala ka pa? Ang mga lalaki nga ina amo ang mga leading man ko sa akon mga sugilanon. Si Luis, pares ni Lirio. Si Ariteo, ni Venus. Kag si Edmundo, ni Cecilia,” pangatarungan sini sa bana nga nakadulog sa pagpangimon.
            “Sweetheart, I’m sorry for jumping into conclusion.”
            “Hus, sori ka nga sori. Pagkatapos mangimon ka naman. Ano ang dumdum mo sa akon, hiwalan? Basi nalipatan mo nga wala sa pamilya namon ang pagkahiwal? Lima kami ka babaye na mag-ulutod. Lunsay kami tanan wala sing ikog nga balikdon kon lalaki ang pagahambalan. Kag ang amon iloy matinlu nga ngalan ang ginpasubli sa amon. Wala sing mantas. Wala sing madulom nga inagihan kag ginhalinan. Basi nalipatan mo ina,” litaniya ni Marset nga indi mapunggan.
            “Huo, huo. Nahibal-an ko ina,” sulit sang nagapailob nga bana.
            “Kag pasalamat ka kay nakilal-an ang imo apelyido tungod sa akon,” panumboy pa ni Marset nga naglain gid ang buot sa pagpangimon sa iya sang bana.
            “A, a, Marcelita, wala ako nagalagas sa imo agod lang makilal-an ang apelyido ko sa pagkamanunulat mo. Indi ako sina interesado. Kon mahimu pa lang gani indi ako gusto nga magsulat ka tungod samung ina sa aton pangabuhi,” sing-al sang bana sang daw indi na mapunggan ang oremos sang asawa. “Kon maakig gani ako, wasayon ko inang makinilya mo!”
            “Gali? Sige, wasaya!” balos man sang asawa. “Sige, kon indi mo ako pagpasulaton, mapauli ako sa amon. Isugid ko ikaw kay Tatang. Ginpangako mo sa iya nga pasugtan ako sa huyog ko nga ini,” kag naghibi na si Marset. Nahibal-an niya nga kon magasubong na sia sini, magakalma na ang bana kag uluulohan sia. Kag amo matuod ang natabu.
            “Sorry, sweetheart. I did not mean to hurt you. Ikaw abi, e. Kon ano ang ginapanghambal.”
            “A, sweetheart, sweetheart! Abi, halin dira! Masaylo ako sa akon hulot-sululatan. Masulat ako subong!”
            “Ano? Pero pasado na ang tungang-gab-i. Padayuna ang pagtulog mo.”
            “A, indi na. Nadula na ang gana ko sa pagtulog. Besides, gusto ko gid nga magsult nian sang ari sa ulo ko. Kon pabuwasan ko pa ini, piho nga malipatan ko na ini tanan.” Wala na magpugong ang bana. Nahibal-an niya ang batasan sang asawa. Kon ano ang gusto himuon, ginatuman gid. Kon hawiran, labi nga nagapasingit. Nahibal-an ni Cesar nga mag-aga naman nga mapulaw ini sang iya sululaton.
            Si Marset halin sang nagabutho pa, isa na ka campus writer sang ila buluthuan. Indi katingalahan tungod ang iya amay isa ka maayo nga manunulat. Pito sila ka mag-utod kag apat sa ila ang nakakuha sang abilidad sang ila amay nga si Tio Mundoy. Si Junior nakatapos sang iya kolehiyo nga wala bayad tungod editor sang ila school organ. Si Ermie kag Celia lunsay man mga campus writer sang ila natungdan nga mga buluthuan. Kag si Marset indi man magpaulihi. Kilala man sia sadto sa ila buluthuan bilang isa ka maayo nga manunulat.
            Nagmaestra sia sa siyudad kag nagpasimpalad sa pagsulat sa magasin nga pituadlawan. Nangin contributor  sia sa sini nga magasin. Tungod sini, madamu sia sulat nga nabaton gikan sa iya mga humalangad. Mga sulat gikan sa mga lalaki nga gusto mangilala kag mangaluyag sa iya.
            “Inday, anhon man naton ining isa ka kalalaw nga puno sang sulat nga gikan sa mga lalaki nga gusto mangabyan sa imo?” usisa ni Tia Meding  nga amo ang nagabaton sang mga sulat para sa anak.
            “Pilian, ‘Mang ang matahum agi kay amo lang ang balusan ko.” Kag gintuman sang iloy ang hambal sang anak. Duha ka sulat ang iya napili sa amo kadamu nga tinangkas nga sulat. Tuman katahum sang pag-lettering sa sobre sang among duha ka sulat. Kag amo lang matuod ato ang binalusan ni Marset. Duha ka semana nga nagligad kag dungan man nga nagbalos ang duha ka lalaki nga tag-iya sadtong duha ka sulat. Lunsay tanan sila prangka. May tuyo sila mangasawa kay Marset bisan ano nga oras gustuhon sang dalaga.
            “Asus, kapresko sang mga loko! Ako mamana sa wala ko pa makita nga tawo?” talangkaw sang dalaga nga ginapasapasa sa mga utod ang iya nabaton nga mga sulat. “Nungka nga matabu ina sa akon.”
            “Kaluluoy man si Jimmy kon matabu,” tugda ni Lucit. “Hamak mo, sa college ka pa lang, nagapangaluyag na ina sa imo.”
            “Kag si Benny nga abogado? Indi mahimu nga magpaluto sia,” si Celia naman ang nagsal-ot.
            “A, indi ina maka-first base sa akon si Benny. Palikero kag tuman ka mestiso. Nahadlok ako sa iya,” sabat ni Marset.
            “Ti, si Jimmy?” pamangkot ni Ermie.
            “Mama’s boy ina. Wala pa malutas sa iya iloy. Mabudlay mamana sa amo nga klase sang lalaki nga indi makadesisyon sang iya kaugalingon kon indi makadalagan sa iya iloy,” pangatarungan ni Marset.
            “Ti, ano ang ginapangita mo sa isa ka lalaki?” usisa ni Lucit.
            “Simple lang. May phobia ako sa guapo, gani simple lang ang hitsura sang pamanahon ko. Maayo ina kay ako lang ang maluyag sa iya. Man, maimon ako. Indi ko gusto nga may kasosyo ako.” Nakaharakhak ang mga utod sa iya.
            “Ina lang?” usisa ni Celia.
            “Siyempre, may trabaho agud may isagod sia sa akon. Kag labi sa tanan, may edad sia sangsa akon. Maybe five to nine years ang amon gap, wala nagainom, wala nagapanigarilyo, wala nagapanahor, relihiyoso, mabuot, mapinalanggaon kag wala barkada.”
            “Inday, that’s impossible. At this time, wala na sing lalaki nga makasabat sang imo ginapangita,” reklamo ni Ermie. “Angay sina sa seminary ka magkuha sang pamanahon mo.”
            “Hinugay kamo. Kay bisan sa seminaryo daw wala ka na sing makita nga may subong nga qualities,” sal-ot ni Celia.
            “May ara. Deep in my heart, I know he will come along. Sia ang hulaton ko.”
            Ang ginhambal ni Marset daw ginlabu sa bato. Tubtob gani mabalusan sang duha ka lalaki atong sulat nga iya ginpili kag ginsabat. Ang isa sadto amo si Carlos nga engineer kag ang isa amo si Cesar nga agriculturist. Dungan sila nagbisita kay Marset sa siudad. Padayon ang ila pagpamasyar sa dalaga na manunulat. Si Carlos lima ka tuig ang kinagulang kay Marset; mabuot, may trabaho, simple ang pangguyahon, relihiyoso, mapinalanggaon pero nagainom kag nagasigarilyo.
            “Out na ang Carlos nga ina sa listahan ko. Isa pa, wala ko gid man sia ginahigugma,” lungo ni Marset. So exit sa kabuhi sang manunulat ang engineer. Si Cesar?
            “Ayhan sia na ang magadaog, Inday,” hutik ni Celia. “Ara sa iya ang tanan nga ginapangita mo sa isa ka lalaki. Nine years older sia sa imo, wala nagainom, wala nagasigarilyo, relihiyoso, indi tahor, wala nagabarkada, may trabaho kag labaw sa tanan, mabuot. Matam-is nga nagtango si Marset sa pinabutyag sang utod.
            Ginkasal sila ni Cesar. Enggrade ang ila kasal sa siudad. Doble ang reception, sa isa ka kilala nga restaurant kag sa puluy-an sang nobya. Madamu ang nagtambong. Ang ila nabaton nga regalo nga Chinese wares sobra sa duha ka daku nga kabinet kag isa naman ka daku nga kabinet nga regalo sang mga bedding.
            Pagkatapos sang kasal, nag-upod ang manunulat sa duog sang iya bana. Nangabuhi sila sang simple lang suno sa ila ginakita nga duha. Pero padayon ang pagsulat ni Marset nga mo ang ginatak-an ni Cesar.
            Sa masami nagabutang sa iya dulunggan sang algodon ang kailo nga bana kon mag-aga nga nagamakinilya ang manunulat nga asawa. Kag sa masami, sa pihak sia nga hulot nagatulog kon mang-lock ang asawa sa ila hulot sa paghingagaw sa pagtapos sang iya estorya.
            Nabun-ag ang ila panganay, si Naknak. Labi nga nagsaku ang asawa. May anak nga ginaasikaso, may buluthuan nga trabaho kag may sululaton nga indi gid niya mabayaan. Kag may ginaatipan pa nga ila puluy-an kag mga tanom sini nga hamulak sa ila hardin. Si Cesar sa ulihi sa tanan sa listahan sang asawa nga manunulat.
            “Ay, nga pangabuhi ini, huo. Sa bayo nga number one ako, ang guwa ko karon, kuligot sa tanan,” panghayhay sang bana. “Marcelita, kon indi ko lang ikaw palangga, ambot lang! Hamak mo? Sa baylo nga asawa mo ang ginakupkupan mo, ulunan ang ginamantener mo? Daog ko pa sini ang laon nga ulitawo!” masami nga panghayhay ni Cesar.
            “Hinugay dira, Cesar, a!” pasambil ni Marset sang iya mga bibig. Spoiled sia sa bana tungod palangga gid sia sini.
            “Kon indi lang nga romantika ka kag maayo sa kama kon abuton, ayhan ginbayluhan ko na ikaw,” siling ni Cesar. Hinampak sia sang asawa sang ginauyatan sini nga notebook. Nagalungo nga nagguwa si Cesar sa hulot-sululatan ni Marset.
            Si Naknak nasundan ni Zaza. Amo man gihapon ang huyog ni Marset. Bisan nagakugos sang iya anak kon abuton sang iya pagsulat, nagakugos ang iya wala nga kamot kag nagasulat naman ang iya natuo. Nagasabak pa sia sina kay Naknak nga indi maghalin sa iya luyo.
            Napulog-tatlo ka tuig na ang naglipas sa pag-asawahay nanday Marset kag Cesar. Ginbugayan sila sang Dios sang tatlo ka mga anak. Duha ang babaye—sanday Naknak kag Zaza, kag isa ka lalaki, si Jack. Si Naknak, dose anyos na; si Zaza, siyam; kag si Jack, anom ka tuig.
            Si Marset padayon sa iya pagkamanunulat. Isa ka adlaw sina...
            “Kamusta ang pagsinundanay ninyo sang asawa mo?” kis-a nausisa ni Tio Mundoy kay Cesar sang namasyar ang tigulang nga amay ni Marset sa ila puluy-an.
            “Naanad na man lang ako sa iya, Tang. Trese anyos na ang amon pag-asawahay kag nahibal-an ko na sang tul-id ang batasan sang anak mo,” nagayuhum nga sabat ni Cesar.
            “Ngaa ano bala ina?”
            “Kanyon kon maakig. Indi mapunggan ang baba kon may rason. Kon may masawayan, masyado ka palasunggod. Palahibi. Bingit. Diutay-daku, masungon. Diutay-daku dayon pabukot sa iya hulot-sululatan. Mabudlay timplahon pero sa tion nga matimpla, sia na ang pinakamatam-is nga asawa sa bug-os nga kalibutan.”
            Nakakadlaw si Tio Mundoy sa pinabutyag sang umagad.
            “Amo gani nga nagapasalamat kami ni Mamang mo nga ikaw ang napamana sang amon anak. Paayuni lang sia kag dalha lang sang maayo tungod mabuot ina sia ugaling tama lang ka temperamental. Sunod gid sa akon,” siling sang tigulang nga nagtalangkaw.
            “Palangga ko ang imo anak, Tang, gani man patawhayon ninyo ni Mamang ang inyo panghunahuna. Si Marset, ang inyo anak nga manunulat, amo ang tanan sa akon. Kag ginapangaku ko nga mientras buhi kami, makapaayon ako sa iya. Ugaling lang ginasulit ko nga mabudlay gali ang mangasawa sa isa ka manunulat,” nagayuhum pero nagalungo nga sabat ni Cesar. #

---

[Nalathala ang kuwento na ito sa SanAg5, November 2005 na isyu. Ang SanAg ay ang jornal na pampanitikian ng Fray Luis de Leon Creative Writing Institute ng University of San Agustin sa Lungsod Iloilo. Ang unang walong isyu ng jornal na ito ay inedit ni J. I. E. Teodoro.]

Si Marset, ang Manunulat

Salin mula sa orihinal na Hiligaynon ni  J. I. E. TEODORO

 

“MAHABAGING Diyos na buhay ito, oo!” sabi ni Marset na mangiyak-ngiyak. Kagabi pa niya gustong magsulat subalit hindi niya magawa dahil pinipeste siya ni Cesar na kaniyang bana. Kinukulit siyang magtabi na sila sa kanilang kama. Iyon na sana ang pagkakataong mauumpisahan niya ang isang magandang nobela dahil tulog na si Naknak, ang nag-iisang anak nila ni Cesar. Matahimik ang gabi at bilog ang buwan.

            “Cesar, ang kulit mo. Bago tayo ikasal, alam mo na ang hilig ko sa pagsulat. Nangako ka sa akin noon na kung gusto kong magsulat, hindi mo ako iistorbohin,” paninisi ni Marset.
            “Sweetheart, sinasayang natin ang kagandahan ng gabi. Hindi ka dapat nakakulong doon sa iyong silid-sulatan. Ang dapat sa ‘yo ay romansahin ngayon,” ang di mapigilan na pagpapaliwanag ng bana. Walang magawa si Marset. Nadadala na rin siya sa init ng kabiyak at umapoy na rin ang kaniyang damdamin. Makalipas ang medyo mahabang sandal, mahimbing na ang tulog ni Cesar. Gusto pa sana ni Marset na magbangon at magsulat ng nabuong plot sa kaniyang isipan subalit tinalo siya ng pagod dahil sa katatapos lamang na pakikipagbunuan nilang mag-asawa. Isa pa hindi siya makaalis sa kama dahil niyayakap siya ni Cesar.
            “Ang hirap naman tanggalin ang bisig ng lokong ito dahil parang tuko kung makakapit,” paanas na sabi ng manunulat na para na rin naman siyang dinuduyan ng antok. Makalipas ang ilang oras...
            “Mars, Mars, gising ka muna,” paggising ng bana sa asawang napahimbing ang tulog.
            “Ano ba? ‘Wag mong sabihin magse-second round tayo. Katatapos lang natin, a,” tinatamad na sagot ni Marset na ni hindi man lang idinilat ang mga mata.
            “Anong second round? Sinong mga Luis at Aristeo at Edmundo ang pinagsasambit mo habang natutulog? Sino sila?” tanong ng bana.
            Napamuklat ng mga mata si Marset. Nag-isip muna siya. “Bakit mo naitanong ‘yan?” usisa nito sa banang nandidilat ang mga mata.
            “Iyan ang mga pangalan na paulit-ulit mong sinasambit habang natutulog. Mabuti ‘yan! Ni hindi mo nasambit ang pangalan ko pero ang pangalan pa ng mga pilatong ‘yon ang napapanaginipan mo. Sino ba sila at pangbabarilin ko!” singhal ng bana.
            Napahalakhak si Marset.
            “Barilin mo sila kung kaya mong tamaan. Wala ka ngang baril, e,” sabi ni Marset na lalong nilakasan ang pagtawa. “Alam mo namang manunulat ang asawa mo, magtataka ka pa? Ang mga lalaking ‘yan ang mga leading man ko sa aking mga kuwento. Si Luis, partner ni Lirio. Si Aristeo, ni Venus. At si Edmundo, ni Cecilia,” paliwanag nito sa bana na nahimasmasan na sa pagseselos nito.
            “Sweetheart, I’m sorry for jumping into conclusion.”
            “Sus, sori ka nang sori pagkatapos magseselos ka na naman. Ano ang tingin mo sa akin, malandi? Baka nakalimutan mo na wala sa pamilya namin ang pagiging kerengkeng! Lima kaming magkakapatid na babae. Lahat kami ay walang bad record kung lalaki ang pag-uusapan. At ang aming ina ay malinis na pangalan ang ipinamana sa amin. Walang mantas. Walang madilim na dinaanan at pinanggalingan. Baka nakalimutan mo ‘yan,” di mapigilang paglilitanya ni Marset.
            “Oo naman, alam ko ‘yan,” sagot ng nagpapakumbabang bana.
            “At pasalamat ka at nakilala ang apelyido mo dahil sa akin,” panunumbat ni Marset na talagang sumama ang loob dahil sa pagseselos ng bana.
            “Ay, Marcelita, hindi ko habol sa ‘yo ang makilala ang apelyido ko dahil sa pagiging manunulat mo. Hindi ako interesado d’yan. Kung puwede nga lang ay ayaw kong magsulat ka dahil nakakaabala ito sa pamumuhay natin,” singhal ng bana nang parang di na mapigilan ang pagbubunganga ng asawa. “’Pag magalit ako, papalakulin ko ‘yang makinilya mo!”
            “Ganon? Sige, palakulin mo!” sabat ng asawa. “Sige, kung hindi mo ako pasusulatin, uuwi ako sa amin. Isusumbong kita kay Tatang. Ginpangako mo sa kaniya na papayagan ako sa hilig kong ito,” at umiyak si Marset. Alam niya na kung magkaganito na siya, kakalma na ang bana at aaluin siya nito. At ito nga ang nangyari.
            “Sorry, sweetheart. I did not mean to hurt you. Ikaw kasi, e. Kung ano-ano ang pinagsasabi mo.”
            “A, sweetheart, sweetheart! Alis ka nga d’yan. Lilipat ko dun sa writing room ko. Magsusulat ako ngayon!”
            “Ano? Ngunit lampas na ng hatinggabi. Ipagpatuloy mo na lang muna ang tulog mo.”
            “A, ‘wag na. Nawala na ang antok ko. Besides, gusto ko nang sulatin ‘tong nasa utak ko ngayon. Kung ipagpapabukas ko pa ito, tiyak makakalimutan ko lahat ito.” Hinayaan na ng bana ang asawa. Kilala nito ang ugali ng kabiyak. Kung ano ang gusto ay ginagawa talaga. Kung pipigilan ay lalong magdadabog. Alam ni Cesar na uumagahin na naman sa kaniyang pagsusulat si Marset.
            Si Marset magmula pa noong nag-aaral, isa na siyang campus writer sa kanilang paaralan. Hindi ito nakapagtataka sapagkat ang kaniyang ama ay isang magaling na manunulat. Pito silang magkakapatid at apat sa kanila ang nakakuha ng abilidad ng ama nilang si Tiyo Mundoy. Si Junior nakatapos ng kolehiyo na hindi nagbayad ng matrikula dahil editor siya ng kanilang school organ. Sina Ermie at Celia ay pawang mga campus writer ng kanilang paaralan. Hindi naman pahuhuli si Marset. Kilala rin siya noon sa kanlang paaralan bilang isang magaling na manunulat.
            Naging titser siya sa lungsod, at naglakas-loob sa pagsulat sa isang lingguhang magasin. Naging kontribyutor siya sa nasabing magasin. Dahil dito marami siyang natanggap na mga liham mula sa kaniyang mga tagahanga. Mga liham mula sa mga lalaki na gusto siyang makilala at manliligaw sa kaniya.
            “Inday, aanhin nating itong isang bilaong mga liham mula sa mga lalaking nakikipagkaibigan sa ‘yo?” tanong ni Tiya Meding na siyang tumatanggap ng mga sulat para sa anak.
            “Piliin mo, Mamang ang mga may magagandang sulat-kamay at ang mga iyon lamang ang sasagutin.” Sinunod ng ina ang sabi ng anak. Dalawang liham ang kaniyang napili sa maraming tangkal ng mga sobre. Napakaganda ng lettering sa sobre ng nasabing dalawang liham. At iyon lang talaga ang pinadalhan ni Marset ng sagot. Dalawang linggo ang lumipas at sabay ding sumagot ang dalawang lalaki. Parehong prangka ang mga ito. Papakasalan nila si Marset kahit anong oras na gustuhin ng dalaga.
            “Asus! Kapresko ng dalawang loko! Ako, magapapakasal sa taong di ko pa nakikita?” napatawang sabi ng dalaga at pinabasa sa mga kapatid ang natanggap na liham na pinagpasapasahan naman nila. “Nungka na mangyayari iya sa akin.”
            “Kawawa naman si Jimmy kung saka-sakali,” sabi ni Lucit. “Kuruin mo, nasa kolehiyo ka pa lang ay nanliligaw na ‘yan sa ‘yo.”
            “At ang abogadong si Benny? Hindi ‘yon magpapatalo,” sabat naman ni Celia.
            “A, hindi makakapag-first base sa akin ‘yang Benny na ‘yan. Palikero at sobrang mestiso. Takot ako sa kaniya,” sagot ni Marset.
            “At si Jimmy?” tanong ni Ermie.
            “Mama’s boy ‘yan. Hindi pa nawalay sa ina. Mahirap maging bana ang ganiyang klaseng lalaki na hindi makapagdesisyon sa kaniyang sarili kung hindi makatakbo muna sa ina,” paliwanag ni Marset.
            “O, ano ba ang hinahanap mo sa isang lalaki?” usisa ni Lucit.
            “Simple lang. May fobya na ako sa guwapo kaya simple lamang ang mukha ng pamanahon ko. Mabuti na ‘yan at ako lang  ang magkakagusto sa kaniya. Selosa kasi ako. Hindi ko gusto na may kasosyo ako.” Naghalakhakan ang mga kapatid niya.
            “Iyan lang?” usisa ni Celia.
            “Siyempre, dapat may trabaho upang may ipapakain siya sa akin. At higit sa lahat, dapat mas matanda siya kaysa akin. Maybe five to nine years ang aming gap, hindi umiinom, hindi naninigarilyo, hindi nagsusugal, relihiyoso, mabait, mapagmahal, at walang barkada.”
            “Inday, that’s impossible. At this time, walang lalaking karapatdapat sa iyong hinahanap,” reklamo ni Ermie. “Ang mabuti niyan sa seminary ka maghanap ng pamanahon mo.”
            “Tumigil kayo. Kahit sa seminary parang wala ka nang makikita na may qualities tulad niyan,” singit ni Celia.
            “Meron, Deep in my heart, I know he will come along. Hihintayin ko siya.”
            Ang sinabi ni Marset parang itinaga sa bato. Hanggang sa masagutan ng dalawang lalaki ang mga sulat na kaniyang pinili at tinugunan. Ang isa ay si Carlos na isang engineer at ang isa pa ay si Cesar na isang agriculturist. Sabay silang bumisita kay Marset sa lungsod. Patuloy ang kanilang pamamasyal sa dalagang manunulat. Limang taon ang tanda ni Carlos kay Marset, mabait, may trabaho, simple ang pagmumukha, relihiyoso, mapagmahal subalit umiinom at naninigarilyo.
            “Out na ang Carlos na ‘yan sa listahan ko. Isa pa, hindi ko naman talaga siya napupusuan,” ingon ni Marset. Kaya exit na sa buhay ng manunulat si engineer. Si Cesar?
            “Siguro siya na ang magwawagi, Inday,” bulong ni Celia. “Nandiyan sa kaniya ang lahat ng hinahanap mo sa isang lalaki. Nine years ang tanda niya sa ‘yo, hindi umiinom, hindi naninigarilyo, relihiyoso, hindi sugarol, walang barkada, may trabaho, at higit sa lahat, mabait.” Matamis na tumango si Marset sa ipinahayag ng kapatid.
            Ikinasal sila ni Cesar. Enggrande ang kanilang kasal sa lungsod. Doble ang reception. Isa sa isang kilalang restawran at isa sa tahanan ng nobya. Marami ang dumalo. Ang kanilang natanggap na China wares ay masikip sa dalawang malaking kabinet, at isa pang malaking cabinet ang pinuno ng mga bedding.
            Pagkatapos ng kasal, sumama ang manunulat sa lugar ng kaniyang bana. Namuhay sila nang simple lamang at naaayon sa kinikita nilang dalawa. Ngunit patuloy ang pagsulat ni Marset na kinaiinisan ni Cesar.
            Palagi na lamang naglalagay ng bulak sa tenga ang kawawang bana kung magdamagang magmamakinilya ang asawa. Palagi ring natutulog siya sa kabilang kuwarto kung mang-lock ang kaniyang asawa sa kanilang silid dahil may tinatapos itong kuwento.
            Ipinanganak ang kanilang panganay, si Naknak. Lalong naging abala ang asawa. May inaalagaang anak, may trabaho sa paaralan, at may mga sinusulat na hindi maiwan-iwan. At may inaasikaso pa itong tahanan at mga halamang bulaklak sa kanilang hardin. Si Cesar ang pinakahuli sa listahan ng asawang manunulat.
            “Ay, ewan na buhay ito, oo! Sa halip na number one ako, ang labas ko ngayon, pinakahuli sa lahat,” panghayhay ng bana. “Marcelita, kung hindi lang kita mahal, ewan ko lang! Hamakin mo, sa halip na asawa mo ang iyong kayakap, unan ang pinagtitiisan mo? Daig ko pa nito ang matandang binata!” Ganito palagi ang panghayhay ni Cesar.
            “Tumigil ka d’yan, Cesar, ha!” sabat ni Marset na humahaba ang nguso. Spoiled siya sa kaniyang bana dahil mahal talaga siya nito.
            “Kung hindi ka lamang romantika at magaling sa kama kung sumpungin, siguro ipinagpalit na kita sa iba,” sabi ni Cesar. Hinampas siya ng asawa ng hawak nitong notebook. Umiiling na lumabas si Cesar sa sulatang-silid ni Marset.
            Si Naksak ay sinundan ni Zaza. Ganoon pa rin ang hilig ni Marset. Kahit na may kinakargang anak at sumpungin  ng pagsulat, may karga ang kaliwang kamay at sumusulat naman ang kanan. Kinakandong pa niyan si Naknak na ayaw umalis sa kaniyang piling.
            Labing-tatlong taon na nag nakalipas magmula nang maging mag-asawa sina Marset at Cesar. Biniyayaan sila ng Diyos ng tatlong anak. Dalawang babae—sina Naknak at Zaza; isang lalaki, si Jack. Si Naknak, labindalawang taon na, si Zaza, siyam, at si Jack, anim na taong gulang.
            Patuloy si Marset sa kaniyang pagiging manunulat. Isang araw niyan...
            “Kamusta naman ang pamumuhay ninyo ng asawa mo?” minsan nausisa ni Tiyo Mundoy kay Cesar nang mamasyal ang matandang ama ni Marset sa kanilang tahanan.
            “Nasasanay na rin ako sa kaniya, Tang. Trese anyos na kaming mag-asawa at kabisado ko ang ugali ng inyong anak,” nakangiting sagot ni Cesar.
            “Bakit, ano ba ‘yon?”
            “Parang kanyon kung magalit. Hindi mapipigilan ang bunganga kung nasa katwiran. Kung may di magustuhan, sasama kaagad ang loob. Palahibi. Iyakin. Maliit o malaki, magtatampo. Maliit o malaki, magtatago agad sa kaniyang sulatang-silid. Mahirap timplahin pero kapag matimpla mo na, siya ang pinakamalambing na asawa sa buong mundo.”
            Napatawa si Tiyo Mundoy sa sinabi ng manugang.
            “Kaya nga nagpapasalamat kami ni Mamang mo na ikaw ang ginpamana ng aming anak. Pagbigyan mo na lamang siya at dalhin nang maayos dahil mabait naman ‘yan kaya lang masyadong temperamental. Mana talaga ‘yan sa akin,” sabi ng matanda na napahalakhak.
            “Mahal ko ang inyong anak, Tang, kung kaya payapain ninyo ni Mamang ang inyong isipan. Si Marset, ang inyong anak na manunulat, ang siyang lahat-lahat para sa akin. At ipinapangako ko na hanggat buhay kami, kaya ko siyang pagpasensiyahan. Kaya lang muli, uulitin ko, mahirap palang makapag-asawa ng manunulat,” umiiling ngunit nakangiting sagot ni Cesar. [www.literaturanghiligaynon.blogspot.com]